یکی از عوامل آزار دهنده برای چشم انسان خیرگی نور است. قرار گیری نامناسب یا کیفیت نامطلوب تجهیزات روشنایی باعث به وجود آمدن آن میشود. این پدیده پیامدهای ناگواری مانند آسیب به سلامتی چشم‌ها و ناراحتی اعصاب را در پی دارد. در هنگام طراحی نورپردازی محیط‌های اداری، مسکونی و تجاری باید به این نکته توجه داشت که نورپردازی باعث خیرگی نور نشود. در این مقاله به طور کامل به بررسی عواملی که در خیرگی نور موثرند می‌پردازیم. سپس انواع مختلف و دسته بندی‌های گوناگون آن را مورد بررسی قرار داده و راهکارهایی را برای جلوگری از این اتفاق معرفی می‌کنیم. تا آخر مقاله همراه ما باشید.
خیرگی نور چیست؟
در تعریف این پدیده می‌توان گفت که خیرگی نور، تابش خیره کننده ناتوانی یا ناراحتی بصری است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که شدت نوری که در میدان دید است از شدت نوری که چشم به آن عادت دارد بیشتر است. اگر بخواهیم به زبان ساده آن را توضیح دهیم، باید گفت خیرگی نور یعنی نور بیش از اندازه‌ای به چشم شما وارد شود، به گونه‌ای که چشم نتواند از پس آن بربیاد. این پدیده، باعث آسیب به چشم و عدم تمرکز میشود.
انواع خیرگی نور
خیرگی نور بر اساس تاثیری که بر چشم انسان دارد، به دو سطح تقسیم میشود:
-
سطح محدود کننده
این سطح از خیرگی باعث به وجود آمدن هاله‌ای مجاور از نور در شبکیه چشم میشود. خیرگی محدودکننده در اثر نور مزاحم محیطی با شدت زیاد و در زاویه تند به چشمان ما بتابد، بوجود می‌آید. برای برطرف کردن این مشکل تنها کافیست این مشکل باید بین منبع نور و خط زاویه مناسب ایجاد کنید.
-
سطح ناراحتی
سطح ناراحتی را شاید همگی تجربه کرده باشیم. این سطح هنگامی رخ می‌دهد که دید انسان هنگام خیره شدن به منبع نوری کم میشود و در نتیجه به صورت غیر ارادی به جای دیگری نگاه می‌کند.
این حالت بیشتر در مواقعی اتفاق می‌افتد که شما مستقیم به منبع نوری قوی مانند خورشید یا منبع‌های نوری مصنوعی مانند نورافکن‌ها و یا پروژکتورها می‌افتد. در سطح ناراحتی در خیرگی نور انسان به سختی اطراف را می‌بیند و تمایل به محافظت از چشمان خود پیدا می‌کنند، دقیقا مانند هنگامی که نور مستقیم به شما می‌تابد و از دست خود به عنوان سایه بان استفاده می‌کند.
-
سطح از کار افتادگی
در سطح از کار افتادگی، بینایی فرد برای لحظاتی مختل میشود اما تا قبل از نگاه کردن به جایی به جز منبع نور، این اتفاق زاید حس نمی‌شود. این اتفاق زمانی می‌افتد که برای مثال نور یک لامپ بر روی صفحه نمایشگر لپ تاپ شما تابیده و شما قادر به خواندن نوشته‌های روی صفحه نیستید.
عوامل ایجاد کننده‌ی خیرگی
از جمله عواملی که باعث ایجاد خیرگی میشود عبارت است از:
- استفاده از چراغ‌هایی که نامناسب هستند.
- چراغ‌ها یا پنجره‌ها در موقعیت نامناسبی قرار گرفته اند.
- انعکاس بالایی در سطوح مختلفی وجود دارد.
راه های برطرف کردن خیرگی نور در فضاهای سرپوشیده
خیرگی نور در فضاهای سرپوشیده تاثیرات منفی و نامطلوبی بر چشم و ذهن دارد. در ادامه به راه‌هایی اشاره می‌کنیم که میتواند جلوی این پدیده را در فضاهای سرپوشیده بگیرد.
- در فضاهای سرپوشیده به جای استفاده از لامپ های رشته‌ای قدیمی از منبع‌های نوری ال ای دی برای نورپردازی استفاده کنید.
- یکی از نکات مهمی که باید در هنگام نصب چراغ به آن توجه کرد، ارتفاع نصب است.
- در طراحی و مهندسی نور یک فضای بسته، باید توجه کنید که رنگ دیوارها را همیشه تیره‌تر در نظر بگیرید و رنگ کف را از دیوارها تیره‌تر انتخاب کنید. این باعث میشود تا ضرایب بازتاب محیط بهینه و استاندار تر باشد.
- بهتر است اجسام براقی را که باعث بازتاب نور و ایجاد خیرگی می‌شوند را از جلوی چشم بردارید یا آنها را با متریال‌هایی که موجب حذف خیرگی می‌شوند، بپوشانید.
راه های برطرف کردن خیرگی نور در فضاهای باز
- اطمینان پیدا کنید که چراغ ها به درستی نصب شده اند.
- طراحی سقف‌های بلند و به کار گرفتن چراغ های توکار یکی از بهترین راهکار ها برای جلوگیری از خیرگی نور مخصوصا در مکان های تجاری، دفاتر کار و ادارات است. این راهکار برای پنهان کردن منبع نور و در عین حال روشن نمودن فضا، بهترین گزینه است.
- از لامپ ها و چراغ های ضد خیرگی مانند لاین نوری ادیسون استفاده کنید.
- این نکته را فراموش نکنید که تابش مستقیم نور خورشید نیز میتواند باعث به وجود آمدن خیرگی نور شود. انتخاب مکان مناسب برای قرارگیری پنجره میتواند تا حد زیادی جلوی این پدیده را بگیرد.
فاکتور UGR
UGR مخفف Unified Glare Rating است. معنای تحت اللفظی رتبه یکپارچه شده خیرگی می‌باشد. این فاکتور یک کمیت بدون واحد برای نورهای مصنوعی می‌باشد. همان طور که می‌دانید نور مصنوعی به نورهایی می‌گویند که از طریق تبدیل انرژی الکتریکی حاصل میشود.
معمولا فاکتور UGR بین 10 تا 30 قرار دارد. این فاکتور به ما اطلاعاتی در مورد اثر روانی ناشی از خیرگی نور می‌دهد. هر چه عدد بالاتر باشد به این معناست که چراغ در این محیط برای درصد بیشتری از افراد خیرگی آزار دهنده دارد اما اگر عدد پایین باشد نشان دهنده سطح خیرگی کم است.برای مثال در مقدار 19 برای UGR به این معناست که 65 درصد از ناظران احساس آشفتگی از نور ندارند.
برای فاکتور UGR مقادیر زیر را مبنا قرار داده اند:
۱۰ = نامحسوس
۱۳ = قدری محسوس
۱۶ = محسوس
۱۹ = قابل قبول
۲۲ = غیر قابل قبول
۲۵ = تقریبا ناخوشایند
۲۸ = ناخوشایند
البته باید خاطر نشان کرد UGR یک مشخصه از چراغ نیست بلکه این فاکتور به محیط نصب، پس زمینه و زاویه دید ناظر بستگی دارد. میزان UGR به صورت مستقیم قابل اندازه گیری نیست. به طور کلی چراغ هایی که سطح نوری گسترده تری دارند مانند پنل های led ، توانایی UGR کمتری دارند. چراغ های نور متمرکز احتمالا UGR بالاتری را ایجاد کنند.
سخن آخر
خیرگی نور مبحثی پیچیده و مهمی است. با به کار بردن ترفندهایی می‌توان جلوی این پدیده را گرفت. اما موثرترین و بهترین راه برای جلوگیری از آن، استفاده از محصولات باکیفیت است که جلوی خیرگی نور را می‌گیرند.
لاین نوری ادیسون یکی از محصولات شرکت دانش بنیان مه سازان است. این محصول صدر در صد ایرانی دارای سیستم اپتیکی ترکیبی لنز و رفلکتور می‌باشد.
بهره گیری از سیستم اپتیکی ترکیبی لنز و رفلکتور در این محصول، به افزایش فاکتور آرامش بصری کمک نموده و از خیرگی نور جلوگیری می‌نماید. برای مکان هایی که کارکنان ساعت های زیادی در محل حضور دارند و یا کاربری های اداری که شاخص UGR پایین، جزء الزامات طراحی آن هاست گزینه ی بسیار مناسبی می باشد.