فناوری های نورپردازی در سال های اخیر تحولی شگرف در دنیای نورپردازی ایجاد کرده اند. نور تنها برای روشن کردن فضاهای مختلف استفاده می‌شود، بلکه به ابزاری قدرتمند برای بهبود طراحی داخلی، حتی افزایش بهره وری انرژی، و ایجاد تجربه های متفاوت در محیط های کاری و خانگی نیز تبدیل شده است. از سیستم های هوشمند و کنترل راه دور گرفته تا استفاده از LED های پیشرفته، این فناوری ها نقش مهمی در کاهش هزینه های انرژی و افزایش طول عمر منابع روشنایی ایفا می کنند.
امروزه تکنولوژی روشنایی به سمتی پیش می رود که نه‌تنها زیبایی فضا را دو چندان می کند، بلکه کارایی و پایداری بیشتری نیز به ارمغان می آورد. در این مقاله به بررسی فناوری های نورپردازی نوین خواهیم پرداخت و خواهیم دید که این تحولات چگونه می توانند در زندگی روزمره نیز تاثیر داشته باشند.
تفاوت فناوری های نورپردازی قدیم و جدید
سیستم های نوری سنتی معمولاً از ماژول های LED به سبک Chip-on-Board (COB) همراه با یک رفلکتور استفاده می کنند. در این روش، چندین LED در زیر یک لایه فسفری قرار گرفته و یک سطح نورانی گسترده را تشکیل می دهند. اما این طراحی معایبی دارد:
• کاهش دقت کنترل نور: به دلیل گستردگی سطح نورانی، هدایت تمامی پرتوهای نور ممکن نیست.
• ایجاد نورهای مزاحم (Spill Light): در سیستم های COB، برخی از پرتوهای نوری به‌درستی کنترل نشده و در جهات نامطلوب پراکنده می‌شوند (که معمولاً با خطوط قرمز در دیاگرام ها نشان داده می شود).
• کاهش کارایی سیستم نوری: بازدهی کلی این روش کمتر از فناوری‌های مدرن مانند لنزهای Spherolit است، زیرا نور خروجی با دقت کمتری هدایت می شود.
مهم ترین فناوری های نورپردازی مدرن
در ادامه به بررسی فناوری های نورپردازی پرداخته خواهد شد.
1. پرتودهی (Projection)
پرتودهی، کنترل نور از طریق لنزها. سیستم های لنزی دارای دقت و کارایی بالایی هستند. این سیستم‌ها یکنواختی بالایی از نظر روشنایی و ثبات رنگ در پرتو نور ایجاد می‌کنند. با هدایت تمام پرتوهای نور از طریق سیستم لنز، از نقص ها یا هدررفت نور جلوگیری می شود. این ویژگی به معنای بهره وری بالا (lx/W) برای کاربران است. حتی پرتوهای نوری بسیار باریک برای ایجاد جلوه های خاص نیز می‌توانند به سادگی پیاده سازی شوند.
2. رفلکشن (Reflection)
بازتاب، کنترل نور از طریق بازتاب دهنده ها. در روش کنترل نور با بازتاب دهنده ها، تنها پرتوهای نوری که به اطراف ساطع می شوند هدایت می گردند. بنابراین در این روش، امکان تولید پرتوهای بسیار باریک وجود ندارد. علاوه بر این، هدررفت نور بالا (پرتوهای قرمز) یا پرتوهای غیر یکنواخت (مانند ایجاد هاله های نوری) ممکن است رخ دهد. همچنین، لبه های پرتو می‌توانند نامتمرکز و گاهی رنگی باشند و توزیع روشنایی در مرکز نیز یکنواخت نخواهد بود.
3. نورپردازی وال واشینگ
وال واشینگ، دستیابی به یکنواختی با نورپردازی عمودی. وال واشینگ (Wall Washing) یکی از تکنیک های محبوب نورپردازی است که به روشنایی یکنواخت سطوح عمودی از بالا تا پایین اشاره دارد. در این روش، تجهیزات نورپردازی را در فاصله مناسبی از دیوار قرار می دهند تا نور به طور یکنواخت و نرم بر روی سطح دیوار پخش شود. نتیجه این تکنیک، ایجاد یک نمای به اختصار شسته شده است که به طور سنتی برای پنهان کردن نقص های دیوار و حذف سایه ها است.
یکی از مزایای کلیدی وال واشینگ، بزرگ تر جلوه دادن فضا های کوچک از نظر بصری است. چراکه این تکنیک باعث می شود دیوارهای عمودی برجسته‌تر به نظر برسند و در محیط های باز می تواند به طراحی معماری عمق بیشتری بدهد و فضایی دلنشین ایجاد کند.
نورپردازی یکنواخت سطوح عمودی در نمایشگاه ها برای نمایش مؤثر نقاشی ها و عکس ها بسیار مناسب است. برای این منظور تنها به تعداد کمی چراغ نیاز است. این موضوع در مقایسه مستقیم بین فناوری لنز و فناوری بازتاب دهنده روی دیواری به طول 10 متر با روشنایی یکسان (200 لوکس) و یکنواختی مشابه به خوبی نشان داده می شود.
برای دستیابی به اثر وال واشینگ، منبع نور معمولاً باید در فاصله‌ای حدود ۳۰ سانتی متری از دیوار نصب شود. این فاصله باعث می‌شود که پرتو نور با زاویه‌ای گسترده به سطح دیوار بتابد و تمامی سطح را به‌طور یکدست پوشش دهد. همچنین نصب چراغ ها در سقف یا بالای دیوار نیز می تواند کارایی این تکنیک را افزایش دهد.
اگر چراغ ها بیش از حد نزدیک به دیوار باشند، نور به صورت کانونی و با الگوی بیضوی منتشر می‌شود و دیگر نمی توان به افکت وال واشینگ دست یافت. علاوه بر این، استفاده از این تکنیک روی دیوارهای تیره یا سطوح براق ممکن است نتیجه دلخواه را نداشته باشد؛ چراکه این سطوح نور را به خوبی بازتاب می دهند و یکنواختی مورد نظر را مختل می کنند.
با استفاده صحیح از تکنیک وال واشینگ، می توان فضاهای کوچک را بزرگ‌تر نشان داد و جلوه ای از حرفه و زیبایی را به نمایش گذاشت.
بیشتر بخوانید: استانداردهای نورپردازی موزه و گالری
واش‌لایتینگ نمایش با توزیع‌های نوری متفاوت نورپردازی آثار هنری بزرگ به‌طور مؤثر با استفاده از نورافکن ها انجام می شود. لنزها امکان کنترل دقیق نور را فراهم می کنند. به عنوان مثال، برای نمایش آثار خطی، می توان از توزیع نوری بیضوی (شبیه به یک دایره کشیده یا تخم‌مرغ) استفاده کرد به جای سه توزیع نور نقطه ای معمولی. این روش به کاهش هزینه های سرمایه گذاری، نصب و اتصال کمک می کند.
تکنولوژی رفلکتور سنتی: با انتخاب محدود توزیع نور، ممکن است لازم باشد چندین پرتو نور به صورت متوالی برای یک نمایش نصب شوند. مجموعه‌ای از توزیع های نوری قابل تعویض به سازمان دهندگان نمایشگاه این امکان را می دهد که پرتو نور را بر اساس نیازهای نمایشگاه انتخاب کنند. این روش از راه‌حل های پرهزینه با نصب های پیچیده و چندین لامپ جلوگیری می کند.
مجموعه‌ای از توزیع‌های نوری مانند سیلاب بیضی این امکان را فراهم می‌کند که پرتوهای نور بر اساس نیازهای نمایشگاه تنظیم شوند.
کدام یک از فناوری های نورپردازی مناسب تر است؟
انتخاب بین پروجکشن و انعکاس بستگی به نیاز پروژه دارد. اگر هدف ایجاد جلوه های ویژه ی نوری یا نمایش دقیق تصاویر باشد، پروجکشن گزینه ی بهتری است. اما اگر بخواهیم نور را در یک فضا به طور یکنواخت پخش کنیم و از نورپردازی نرم تر استفاده کنیم، انعکاس انتخاب مناسب تری خواهد بود.
در طراحی های مدرن، ترکیب هر فناوری های نورپردازی گفته شده (رفلکشن -پرتو دهی) می تواند بهترین نتیجه را به همراه داشته باشد، مثلاً استفاده از پروژکتور هایی که نور را روی سطوح بازتابی هدایت می کنند تا جلوه های طبیعی تر و زیبا تری ایجاد شود.
منبع: erco.com