در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، معادن زیرزمینی و هر محل دیگری که مخلوط گاز/گرد و غبار قابل اشتعال وجود دارد، انتخاب سیستم روشنایی اشتباه می‌تواند منجر به حادثه‌های جدی شود. این مقاله یک مرجع فنی-مهندسی برای مهندسان برق، طراحان تاسیسات و خریداران فنی است که می‌خواهد درک عمیق از مفاهیم حفاظتی، استانداردها، پارامترهای طراحی حرارتی و انتخاب محصول مناسب برای محیط‌های پرخطر ارائه دهد.
چرا باید از چراغ ضد انفجار استفاده کنیم؟
- ایمنی: جلوگیری از منابع احتراق در مناطق خطرناک.
- پایداری: طراحی مقاوم در برابر ضربه، رطوبت و خوردگی.
- تطابق با استانداردها: مورد نیاز در بسیاری از تأسیسات صنعتی برای رعایت مقررات ایمنی.
طراحی حرارتی و مدیریت دما
- چرا مهم است؟ LEDها به دما حساس‌اند؛ دمای بالای هسته LED باعث کاهش عمر و افت شار نوری می‌شود. در محفظه‌های ضدانفجار، امکان تبادل حرارت محدود است — پس طراحی هیت‌سینک و مسیرهای حرارتی (thermal path) حیاتی است.
- اصول: استفاده از مسیرهای حرارتی کوتاه و مؤثر، متریال با هدایتی حرارتی بالا (آلومینیوم چند لایه، پیوند حرارتی سرامیکی)، داشتن کانال‌های همرفت یا پره‌های بیرونی که در محفظه Flameproof نیز در محاسبات لحاظ می‌شوند.
- دمای سطح و کلاس دما: مقدار دمای سطح چراغ باید پایین‌تر از دمای خود-احتراقی مخلوط اطراف باشد؛ بنابراین در مشخصات محصول همیشه نمودار دمای سطح (surface temperature profile) درخواست کنید.
- درایور: درایور LED باید مقاوم در برابر دما و لرزش باشد؛ قراردادن درایور در خارج از محفظه (اگر مجاز) می‌تواند عمر سیستم را افزایش دهد.
استانداردها و کلاس‌های حفاظتی مهم چراغهای ضد انفجار
- ATEX (اتحادیه اروپا) و IECEx (استاندارد بین‌المللی) — گواهی‌هایی که نشان می‌دهد محصول برای استفاده در مناطق خطرناک تأیید شده است.
- کلاس‌های Ex: مانند Ex d (flameproof)، Ex e (increased safety)، Ex i (intrinsic safety).
- کلاس دمایی (T1–T6): بیشینه دمای سطح مجاز برای جلوگیری از اشتعال.
- IP (Ingress Protection): مقاومت در برابر ورود ذرات و آب — معمولاً IP65/IP66/IP67 برای چراغهای ضد انفجار.
مقاومت در برابر آب و خوردگی
کشتی‌های نفت‌کش در معرض محیط خشن دریایی، از جمله رطوبت بالا و غبار نمک قرار دارند که می‌تواند به سرعت تجهیزات محافظت‌نشده را دچار خوردگی کند. بنابراین، روشنایی کشتی‌های نفت‌کش باید دارای ویژگی‌های استثنایی مقاومت در برابر آب و خوردگی باشد.
الزامات ضدآب بودن: چراغ‌ها باید استانداردهای بالای ضدآب بودن را رعایت کنند، معمولاً IP67 یا IP68، که تضمین می‌کند می‌توانند در برابر قرار گرفتن در معرض آب، چه از باران، رطوبت یا تراکم در محیط کشتی، مقاومت کنند.
مواد مقاوم در برابر خوردگی: وسایل روشنایی اغلب از فولاد ضد زنگ 316L یا مواد با پوشش ویژه استفاده می‌کنند که مقاومت بالایی در برابر خوردگی آب شور ارائه می‌دهند و طول عمر تجهیزات روشنایی را افزایش می‌دهند.
مقاومت در برابر آب و هوا: چراغ‌ها باید برای مقاومت در برابر شرایط آب و هوایی شدید، از جمله بادهای شدید، اشعه ماوراء بنفش و نوسانات دما در دریا طراحی شوند.
نصب و نگهداری (نکات عملی)
- نصب باید توسط تکنسین مجاز و مطابق نقشه‌های حفاظت از انفجار انجام شود.
- سیم‌کشی و جعبه‌های تقسیم باید مطابق استاندارد Ex باشد.
- بازدید دوره‌ای: بررسی بدنه، اورینگ‌ها، نشتی احتمالی و عملکرد درایور.
- تمیزکاری منظم برای جلوگیری از تجمع گرد و غبار (که خود می‌تواند خطرزا باشد).
- در صورت تعمیر، از قطعات دارای گواهی Ex استفاده کنید.
الزامات بررسی منظم چراغهای ضد انفجار
اجزا قابل بررسی | نقاط بازرسی | زمان بررسی |
روپوش تاسیسات | نقصها – نشتی ها – ترک ها | ماهانه |
اتصالات الکتریکی | گرم شدن بیش از حد - خوردگی | سه ماهه |
مهره و واشر ها | فرسودگی - تخریب | ماهانه |
سیستم های تهویه | موانع - ضایعات | هفتگی |
قابلیت های چراغ های ضد انفجار
دوام بالا
یک چراغ ضد انفجار (چراغ ضد انفجار اکسان) معمولاً در مقایسه با همتای روشنایی استاندارد خود، دوام بالاتری دارد. از آنجایی که وسایل روشنایی ضد انفجار اغلب با مواد محکم‌تر و سنگین‌تر ساخته می‌شوند، می‌توانند در برابر محیط‌های کاری سخت‌تر مقاومت کنند. این بدان معناست که چراغهای ضد انفجار به راحتی وسایل روشنایی استاندارد آسیب نمی‌بینند که این امر آن را به گزینه‌ای بهتر برای عملیات در فضاهای محدود تبدیل می‌کند.
تحرک بیشتر
به لطف ساخته شدن با یک قاب قوی‌تر و لنزهای شیشه سکوریت ضخیم‌تر، چراغهای ضد انفجار در برابر لرزش‌ها بسیار مقاوم هستند. این امر امکان تحرک بیشتر را فراهم می‌کند زیرا چراغهای ضد انفجار را می‌توان با لیفتراک یا سایر ماشین‌آلات حمل و نقل از یک مکان به مکان دیگر بدون خطر آسیب دیدن آسان منتقل کرد. از سوی دیگر، وسایل روشنایی استاندارد به اندازه کافی متحرک نیستند، زیرا حتی کوچکترین ضربه یا حرکت ممکن است باعث آسیب دیدن و نقص عملکرد آنها شود. به این ترتیب، وسایل روشنایی ضد انفجار قابل حمل‌تر از چراغهای استاندارد هستند، که آن را به انتخابی ایده‌آل برای مشاغلی تبدیل می‌کند که به روشنایی متحرک برای عملیات نیاز دارند. چراغ ضد انفجار اکسان با تکنولوژی و قابلیتهای خود به راحتی در برابر اینچنین مشکلات مقاوم است.
کارایی بیشتر
چراغهای LED ضد انفجار در مقایسه با وسایل روشنایی سنتی، از نظر انرژی کارآمدتر هستند. یک چراغ LED ضد انفجار تقریباً 90 درصد انرژی کمتری نسبت به یک وسیله روشنایی استاندارد مصرف می‌کند. این بدان معناست که چراغهای LED ضد انفجار قادرند در سطح روشنایی اولیه خود کار کنند و تا 100,000 ساعت دوام بیاورند. به این ترتیب، چراغهای LED ضد انفجار طول عمر بیشتری نسبت به وسایل روشنایی معمولی دارند. بنابراین، نصب چراغهای LED ضد انفجار به شما امکان می‌دهد در هزینه‌های عملیاتی و تولید صرفه‌جویی کنید.
انتشار حرارت کمتر
چراغهای LED ضد انفجار به لطف ویژگی‌های صرفه‌جویی در گرما، حرارت کمتری نیز منتشر می‌کنند. این امر به طور کلی احتمال تولید جرقه را کاهش می‌دهد، به این معنی که گازها و بخارات قابل اشتعال در مکان‌های خطرناک مشتعل نخواهند شد.
چراغهای LED ضد انفجار دوستدار محیط زیست هستند
چراغهای LED ضد انفجار علاوه بر مزایای صرفه‌جویی در مصرف انرژی، حاوی مواد سمی یا مضر مانند جیوه و سرب نیستند که برای محیط زیست مضر باشند. بنابراین، استفاده از چراغهای LED ضد انفجار به جای وسایل روشنایی سنتی به کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد که دوستدار محیط زیست نیز باشند.
شرکت مه سازان توانسته با تفکر هوشمندانه خود چراغ ضد نم ، غبار و ضد انفجار اکسان را به بازار عرضه کند که تمامیه استانداردهای لازم را دارا بوده.